İstanbul Ticaret Odası (İTO) Stratejik Araştırmalar Merkezi (İTOSAM) tarafından hazırlanan "İstihdamı Kazanmak" başlıklı raporda göçmen iş gücü ihtiyacına işaret edildi. Raporda, Türkiye’de özellikle mavi yakalı işlerde ve sanayi sektöründe olmak üzere önemli düzeyde bir yabancı iş gücü ihtiyacının (ve varlığının) bulunduğu dile getirildi.
Ayrıca, yabancı çalışanların kayıt dışı çalışma eğiliminde oldukları ve görece olumsuz çalışma koşullarına sahip oldukları ifade edildi. Göçmen iş gücü konusunun önemi, karmaşıklığı ve çok boyutluluğu düşünüldüğünde, bu hususta uzun vadeli bir bakışla çeşitli sistemlerin hayata geçirilmesi gerektiğine dikkat çekildi.
Raporda; “Farklı vasıf düzeylerinde ihtiyaç duyulan meslekler ve sektörler bazında uzun vadeli bir planlamanın yapılması ve bu plana göre farklı ülkelerle gerçekleştirilecek ikili işbirliği antlaşmaları ile gerekli yabancı iş gücünün meslek ve sektör bazında temin edilmesi iyi olacaktır.
"Kayıt dışı çalışmaya ve olumsuz çalışma koşullarına dönük denetimlerin etkin hale getirilmesi gerekmektedir. Yabancı çalışan istihdamında görülen vergi dezavantajının ortadan kaldırılması iyi olacaktır. Yabancılar için minimum ücret politikasının tasarımında piyasada geçerli olan ücret düzeylerinin de dikkate alması alınması önem arz etmektedir.” önerileri yapıldı.
‘YANLIŞ PROJELERLE BOZULDU’
Raporda belirtilen göçmen iş gücü ihtiyacına ilişkin görüşlerini sorduğumuz İTO Meclis Üyesi ve Deri, Kürk ve Saraciye Meslek Komite Üyesi Musa Evin, öncelikli sorunun kendi yetişmiş insanımızı iş hayatına kazandıramamak olduğunu dile getirdi. Bu durumun Milli Eğitim Bakanlığı'nın yanlış projeleriyle olduğunu vurgulayan Evin, şöyle devam etti:
“18 yaşındaki bir gence iş hayatını öğretemezsin. Eskiden çocukları anne babaları yaz tatillerinde işe gönderirlerdi. Tecrübe kazansınlar, ellerinde bir meslek olsun diye. Ama şimdi artık bu eğitimi çocuk almadığı için iş hayatına giremiyor. En büyük sıkıntı ülkenin genç üniversiteli işsiz ordusu olması. Bizim meslek lisesi mezunları ne meslek lisesi mezunu oluyor ne de normal lise mezun oluyor. Arada kalıyor.”
Göçmen iş gücüne karşı olduğunu belirten Musa Evin, şunları kaydetti:
“Asgari ücretle çalışırken yabancı işçi çalıştırabilmek için önce devletten izin almak gerekiyor. Bir avukatla anlaşıyorsun, ona para veriyorsun, her sene bunu yeniliyorsun. Bir de diyorlar ki ‘Asgari ücretin en az yüzde ellisi fazla vermek zorundasın.’ Dünyanın neresinde yabancı işçiye kendi vatandaşından fazla maaş var. Benim mantığım almıyor. Bu da tabii biraz kayıt dışı çalıştırmaya da yöneltiyor. Ticaret Odası asıl konuşması gereken şeyleri konuşmuyor. Ben buna çok karşıyım.”
Musa Evin
HER SEKTÖR ELEMAN ARIYOR
Meslek liselerindeki elemanın iş hayatına giremediğinin bilgisini veren Evin, sözlerini şöyle tamamladı:
“Meslek liselerini de özendirmek lazım. Meslek lisesinden önce meslek ortaokuluna ihtiyacımız var. Çünkü meslek lisesi mezunu zaten belli bir yaşı geçtikten sonra işe başlayacak. Zaten o işi de yapmak istemiyor. Kolay yoldan para kazanmak istiyorlar. Bizim sektörde zanatkâr olmak lazım. Emek yoğun bir sektör.
“Bizim sektörümüzde deri meslek lisemiz var. 4. sınıfta 3 ay, haftada 3 gün çalışacak Bu işi nasıl öğrenecek ki? Meslek lisesine giden öğrenciye devlet burs verecek, sivil toplum örgütleri iş garantisi verecek. Bu işin başka bir kurtuluşu yok. Hangi sektöre giderseniz gidin, eleman arıyor. Turizm sektöründe de bulaşıkçı, komi dahi bulunamıyor. Otellerde eleman bulunamıyor.”
SANAYİLERLE ORTAK PROGRAM
Tüm İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSKO) Genel Sekreteri Ümit Şuvak da ciddi anlamda mavi yakalı personele ihtiyaç olduğunu aktardı. Şuvak, iş gücü sorunuyla alakalı şu değerlendirmeyi yaptı:
“Son dönemde apartman üniversitelerinin de çoğalmasıyla herkes 4 yıllık fakülte okuyor. Eğitim-öğretimde 4+4+4 gibi sistemlerle çıraklık eğitimlerinin de kalmamasına vesile oluyor. Emek yoğun çalışan işçilere çok ihtiyaç var. Suriyelileri gönderirsek çok ciddi sıkıntılar yaşayacağımız aşikar.
"Ama bunun çözümü; dışarıdan göçmen getirmek yerine eğitim sistemimizde sanayi bölgeleriyle işbirliğiyle köklü değişiklikler yapmak ve meslek liselerini eski çekiciliğine getirmektir. Hem işsizlik sorununu ortadan kaldıracak hem de istihdama yeni profesyoneller kazandıracak önemli bir konu. Genç işsizlik ve iş gücü eksiği sorununa kısa süreli çözüm olarak da Milli Eğitim Bakanlığı ile işbirliği halinde çıraklık eğitim merkezlerini cazibeli hâle getirerek, işsiz gençlerimizi buraya yönlendirme yapılabilir.”
MESLEK LİSELERİNDE İMAJ SORUNU
İTO’nun raporunda değinilen bir diğer nokta da mesleki eğitimin yetersizliği oldu. Türkiye’de meslek liselerinin bir imaj sorunu olduğu kaydedildi ve liseler ile firmalar arasındaki bağların zayıf olduğu, staj uygulamasının yeterince etkin/verimli olmadığı belirtildi. Meslek liselerinin imaj sorununa ilişkin şu değerlendirme yapıldı:
“Mavi yakalı meslekler çeşitli nedenlerle beyaz yakalı mesleklere kıyasla genel olarak dezavantajlı bir konumda bulunmaktadır ki bu dezavantajın ülkemizde özellikle güçlü olduğu ve bu durumun da yansımasını imaj/statü problemlerinde ve ‘İş beğenmeme’ olarak ifade edilen davranışta bulduğu söylenebilir. Günümüzde birçok firmada geçerli olmak üzere birçok (orta) vasıflı mavi yakalı meslekte - yaşanan iyileştirmeler neticesinde- ücret düzeyi ve yan haklar çoğu beyaz yakalı meslek ile en azından benzer düzeyde bulunmaktadır. Fakat, bu iyileştirmelerin genele yayılmadığı ve halen yeterli olmadığı söylenebilir.
“Söz konusu imaj/statü problemlerinin hem maddi hem de sosyal/psikolojik yönleriyle mücadele edilmesi ve atılacak çeşitli somut adımlarla bu mesleklerin itibarının iyileştirilmeye çalışılması gerekmektedir.”