2022-2023 pazarlama yılına ilişkin şeker kotaları, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın imzasıyla Resmi Gazete’de bugün yayınlandı.
Üretilen toplam şeker miktarı olan A şeker kotası, 2 milyon 750 bin ton olarak açıklandı. Bu rakamın geçen yılın kotasıyla aynı olması dikkat çekti. Üretilen ancak piyasaya sunulmayan ve güvenlik amacıyla depolanan B şeker kotası 134 bin 62 ton oldu.
Nişasta bazlı şeker (NBŞ) kotası ise A şeker kotasının yüzde 2,5'i oranında, yani 68 bin 750 ton olarak belirlendi. NBŞ şirketlerince kendilerine tahsis edilen kotanın en az yüzde 50’si glukoz olarak kullanılacak.
Üretilecek toplam şeker kotasından 979 bin 700 tonu Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi’ne, 435 bin 500 tonu Konya Şeker Anonim Şirketi’ne, 328 bin 800 tonu Kayseri Şeker Fabrikası Anonim Şirketi’ne, geri kalan da diğer şeker fabrikalarına pay edildi. Son dönemde satışı yapılan, satış süreci tamamlanan veya devam eden fabrikalara kotaları, Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi tarafından aktarılacak.
Kotadan en yüksek pay Cargill’e
ANKA'nın haberine göre, 68 bin 750 tonluk NBŞ kotası beş firmaya dağıtıldı. Kotadan en yüksek payı, 30 bin 135 ton ile nişasta bazlı şekeri Türkiye’ye sokan Cargill aldı.
NBŞ kotasının ikinci sırasında ise ADM Besin Tarım Anonim Şirketi yer aldı. Ülker Grubu ile ortak olan PNS Pendik Nişasta'ya da 9 bin 767 ton kota verildi. Geri kalan 7 bin 460 tonluk kota ise diğer şirketlere ayrıldı.
Yani 68 bin 750 tonluk nişasta bazlı şeker kotasının yarısına yakını Cargill’e gitmiş oldu. 2021-2022 sezonunda da en büyük payı yine Cargill almıştı.
Üretici de kotalı ekim yapıyor
Şeker fabrikaları, kotadan aldıkları paya göre şeker pancarı üreticilerine sözleşmeyle pancar ürettiriyor. Üreticiler de fabrikaların belirlediği kotaya göre pancar ekmek zorunda kalıyor. Yani pancar üreticisi istediği kadar pancar ekemiyor.
Sözleşmeli tarım yapılan şeker pancarı için taban fiyat, 2021 yılında 420 TL/ton olarak uygulandı. Türkiye Şeker Fabrikaları, 16 Mart'ta, 2022-2023 üretim sezonu için şeker pancarı avans fiyatını ton başına bin 100 TL'ye çıkardığını açıkladı.
Suç dosyası kabarık
ABD merkezli uluslararası gıda tekeli Cargill, uluslararası gıda tekelleri arasında suç dosyası en kabarıklardan biri.
Cargill, Brezilya merkezli Copersucar ile yarı yarıya ortak olarak kurduğu Alvean şirketindeki hisselerini Copersucar’a devretmeye hazırlanıyor. Alvean, 2019-2020 sezonunda dünya şeker ticaretinin yüzde yirmisini gerçekleştirmişti.
Şirkete yüzde 70 vergi indirimi uygulanmasına yönelik karar 24 Mart 2020'de Resmi Gazete'de yayınlanmıştı. Karara göre şirketin KDV ve gümrük vergisinden istisnası getirildi ve şirketin 44 milyon 659 bin 79 liralık yatırımına devlet katkısı sunuldu.
Cargill'in Ocak 2018'de yayımladığı raporda da, kotaların kaldırılmasını, şeker fabrikalarının özelleştirilmesini isteniyor ve kamunun yapacağı her türlü çalışmaya paydaş olarak katılma talebi yer almıştı.
Cargill'e göre, özelleştirme halinde Türkiye'nin daha hızlı büyüyeceği, üretim, istihdam ve ihracat artacağı, hükümetin de daha fazla vergi toplayacağı iddia edilmişti. Raporda özelleştirme halinde, nişasta bazlı şeker üretiminin yüzde 50'lere yaklaşacağı belirtiliyordu.
Türkiye'de de gıda, yem ve endüstriyel ürünler alanlarında faaliyet gösteren şirket fabrikalarının özelleştirilmesi sürecinde 14 işçisini sendika üyesi olduğu için işte çıkartarak gündeme gelmişti. 17 Nisan 2020'de Cargill işçilerinin direnişinin ikinci yılına girildi. Patronların Ensesindeyiz Ağı da Cargill işçilerinin direnişini gündemine taşımıştı.
Ayrıca şirket, Amazonlarda ormansızlaştırmaya yol açtığı ve kullandığı endüstriyel tarım yöntemleri sebebiyle protesto ediliyor.